Zib kardinaliteiten

Samenvatting

Voor zibs introduceren we een andere definitie van kardinaliteit dan gebruikelijk: ‘conceptuele’ kardinaliteiten. Deze geven de essentie aan van een relatie en worden daarom niet beïnvloed door bijvoorbeeld beschikbaarheid, wenselijkheid en toegankelijkheid van de informatie. Vaak zal de conceptuele kardinaliteit van de zib overeenkomen met de gewenste kardinaliteit bij een specifieke usecase (informatiestandaard).
Indien de gewenste kardinaliteit bij de usecase afwijkt van de conceptuele kardinaliteit van de zibs, zijn er specifieke regels beschreven, die aangeven of de combinatie conceptuele kardinaliteit van de zib en de gewenste kardinaliteit in de usecase toegestaan is, dat wil zeggen ‘conform de zib’ is.

Aanleiding, scope en geschiedenis

Bij gegevensopslag ten behoeve van applicaties in bijvoorbeeld databases is het gebruik van kardinaliteiten redelijk overzichtelijk. Als conceptueel duidelijk is hoe informatie met elkaar verbonden is, bieden de kardinaliteiten de mogelijkheid correcte vulling te faciliteren en om de integriteit van de gegevens te bewaken. Bijvoorbeeld: als geboortedatum een kardinaliteit ‘1’ heeft en je vult niets in, dan zal de applicatie weigeren de gegevens op te slaan. Over het gebruik van de informatie zeggen de kardinaliteiten weinig. De relaties zorgen ervoor dat je de juiste gegevens krijgt, maar als je geen geboortedatum wil weten, is dat prima.

Bij zibs ligt dit aanzienlijk anders. Immers, zib-modellen (en dus ook de kardinaliteiten) moeten gelden voor alle usecases. In het verleden (project Generieke Overdrachtsgegevens 2012/2013) werd nog geprobeerd om de kardinaliteiten zodanig vorm te geven, met een aantal ‘1’-kardinaliteiten, dat een instantiatie van een zib in een overdracht altijd zinvolle informatie zou bevatten. Ook toen al werden voorbeelden ten tonele gevoerd om aan te tonen dat de verplichting niet mogelijk was. Informatie die niet bekend was, werd als aanleiding gezien om kardinaliteiten die met een ‘1’ begonnen, te schrappen.

Toen er meer toepassingen van zibs kwamen en nieuwe publicaties van de zibs zorgbreed (en niet alleen voor overdracht) werden gepositioneerd, werd de onduidelijkheid met de kardinaliteiten groter. Kwaliteitsregistraties en onderzoek vereisen specifieke informatie waarbij soms de (conceptuele) verplichting in de weg staat. Zo mogen bepaalde partijen sommige informatie gewoon niet ontvangen. Bovendien kan het voorkomen dat voor kwaliteitsdoeleinden niet-verplichte gegevenselementen essentieel zijn.

Ook bij de mapping van zibs op FHIR-modellen ontstond onduidelijkheid. FHIR-modellen zijn toch voornamelijk op communicatie gericht, bovendien vaak gebaseerd op een andere werkelijkheid en daarom vertegenwoordigen FHIR-modellen soms andere afwegingen.

Scope van deze notitie.

Deze notitie gaat over de betekenis van kardinaliteiten in de zibdocumentatie en de mogelijke vertaling hiervan naar kardinaliteiten in usecase-specifieke datasets binnen Informatiestandaarden (toepassingen).

Daarnaast moet er een document/notitie komen over de betekenis van kardinaliteit en conformiteit (M, R, O en IHE’s uitbreiding R2) in datasets van informatiestandaarden en bijvoorbeeld de toepassing van NullFlavors in het licht van de zibkardinaliteiten. Dit is het terrein van de implementeerbare informatiestandaarden (het raakt o.a. de leveranciers), en niet het terrein van de zibs.

Vanwege de verschillende bevoegdheden en betrokkenheden beperkt deze notitie zich tot het onderwerp ‘Zibs en kardinaliteit’ en moet er een andere notitie komen over de betekenis van kardinaliteit en conformiteit in datasets van informatiestandaarden.

Wat zijn Kardinaliteiten?

Voor niet-informatici of mensen die minder bekend zijn met de verzamelingenleer: in het algemeen geeft de kardinaliteit in de wiskunde (met name in de verzamelingenleer) de omvang van de verzameling aan. Het aantal elementen dus. De verzameling {rood, groen, blauw} heeft dus een kardinaliteit van ‘3’.

In informatiemodellen wordt kardinaliteit op vergelijkbare wijze gebruikt om de multipliciteit van een relatie tussen twee elementen aan te geven. Daarbij wordt de notatie ‘m..n’ gebruikt, waarbij ‘m’ de minimale multipliciteit is en ‘n’ de maximale. In het model wordt de kardinaliteit genoteerd bij het element waarvoor dit geldt. Dus als er tussen element A en element B en relatie bestaat en bij element B de kardinaliteit m..n staat, betekent dit dat een element A minimaal met ‘m’ elementen B een relatie heeft en maximaal met ‘n’ elementen B (voorbeeld: een auto heeft 3..6 wielen). De relatie is hier als een compositie weergeven. De verschillen tussen compositie en aggregatie vallen buiten de scope van dit document.